Tüp Bebek Tedavisi
Tüp Bebek Tedavisi, çocuk sahibi olmakta zorluk çeken çiftler için geliştirilmiş bir yardımcı üreme yöntemidir. Bu tedavi sürecinde, kadın yumurtaları vücuttan alınarak laboratuvar ortamında sperm ile döllenir ve döllenen embriyolar, kadının rahmine transfer edilir. Tüp bebek tedavisi, kısırlık sorunlarını çözmede oldukça etkili bir yöntem olup, başarı oranları çiftin yaşına, sağlık durumuna ve kısırlık nedenine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi süreci, uzman bir ekip tarafından titizlikle planlanır ve kişiye özel olarak uygulanır.
Tüp Bebek Tedavisi Aşamaları Nelerdir?
Çiftlerin ayrıntılı değerlendirilmesi yapıldıktan sonra öncelikle hekim tarafından uygun görülen tedavi prosedüründe yer alan ilaçlar ile adetin ikinci veya üçüncü gününde tedaviye başlanır. İlaç tedavisi devam ederken ultrason ile yumurtayı içeren folikül adı verilen küçük kistlerin büyümesi takip edilir.
Yumurtalıktaki foliküllerin sayısı, büyüklüğü görüntülenir. Gerektiği taktirde kan tahlili yapılarak hormon seviyelerine bakılır. Başlangıçtaki ilaç tedavisinin sonlarına doğru, yumurta oluşmuş ise yumurta çatlamasını önleyici yeni ilaçlar tedaviye eklenir. Çünkü tedavi sırasında yumurtalıkların kontrol dışı çatlama riski söz konusudur. Yumurtalık cevabı alınamayan hastalar ise hekim tarafından takip edilerek farklı ilaç protokolleri ile yeniden tedavi programına alınır.
Folikül büyüklüğü uygun seviyeye geldiğinde folikülleri çatlatmak için human korionik gonadotropin (hCG) veya gonadotropin salgılayıcı hormon (GnRH) enjeksiyonu yapılır, bazen bu iki enjeksiyon birlikte de uygulanabilir. Enjeksiyondan yaklaşık 36 saat sonra foliküller çatlar. Zamanlama yumurta toplam işlemi (OPU) için önemlidir. Hastaya randevu tam olarak bu saate göre verilir. Bazen 1 saatlik farklar bile negatif sonuç alınmasına neden olabilir.
Akabinde anestezi eşliğinde foliküllerin içerisinden yumurta toplama işlemi (OPU) gerçekleştirilir. Yumurta toplama işleminin yapılacağı gün eşten semen örneği normal boşalma yoluyla ya da eşin verdiği materyalde sperm bulunamadığında nadiren testislerden operasyon yöntemi ile alınır. Eşin yumurta toplama işleminden önceki 3 gün cinsel perhize girmesi tavsiye edilmektedir. Eşin önceden dondurulmuş testiküler sperm (tese) örneği var ise o örnekteki semen kullanılır.
Toplanan yumurtalar mikroskop eşliğinde değerlendirilir, dönem dönem foliküllerden yumurta elde edilemeyebilir. Eşin spermleri incelendiğinde sperm kalitesi yeterli ise; anne adayının yumurtaları ile baba adayının spermleri özel kaplarda bir araya getirilir ve sperm hücrelerinin yumurta hücrelerini döllemesi beklenir. Sperm kalitesi iyi olmayan hastalarda mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemi ile her bir yumurtanın içerisine mikro manipülatör kullanılarak birer sperm enjekte edilir. Tüp bebek tedavisinin daha önce başarısız olduğu durumlarda da mikroenjeksiyon yöntemi tercih edilebilir.
Yumurtalar inkübatör adı verilen özel makine içerisinde kültüre edilir. Döllenmeyi başlatma işlemi gerçekleştirildikten yaklaşık 16 saat sonra döllenme gerçekleşmiş ise; yumurtada iki adet çekirdek oluştuğu tespit edilir ve döllenmiş yumurtaya embriyo adı verilir. Oluşan tüm embriyoların hücre çoğalmaları takip edilir, transfer edilebilecek embriyo sayısı ve embriyoların kalitesi hakkında çift bilgilendirilir.
Hastanın tedavi sonrasında doğrudan rahmine yumurta yerleştirilmesini istemesi halinde taze (fresh) transfer yapılabileceği gibi hastanın embriyosu dondurularak daha sonrasında çözülerek de transfer edilebilir.
Taze (fresh) embriyo transferi ya da dondurulmuş embriyo transferi yapıldıktan sonra rahme yerleştirilen embriyonun 48 saat içerisinde rahim duvarına tutunması beklenir. Gebeliğin gelişimini artırmak için anne adayına transfer işlemi sonrasında progesteron verilir. Tüp bebek tedavisi sonrası gebeliğin oluşup oluşmadığı transfer gününden yaklaşık 12-14 gün sonra yapılacak gebelik testi ile öğrenilebilir. Gebelik testinin pozitif olması halinde; 10 gün sonrasına gebelik kesesinin görüntülenmesi için randevu verilir. Gebelik kesesi görüldükten sonra bebeğin ve kalp atımının görülmesi için hastaya 3-4 hafta sonrasına tekrardan randevu verilir ve akabinde gebelik süreci takip edilir.
Tüp Bebek Tedavisi Sırasında Cinsel İlişkiye Girilebilir Mi?
Tüp bebek tedavisine başladıktan sonra, yumurta toplamı işleminden 3 gün öncesine kadar cinsel ilişkiye girilebilir ise de erkeğin sperm sayısı ve kalitesinin korunması için yumurta toplama işleminden 3 gün önce erkeğin cinsel perhize girmesi gerekmektedir.
Embriyo transferinden sonra embriyonun rahme tutunması aşamasında cinsel ilişkiden kaçınmak gebeliği her türlü riskten korunmasını sağlayacak ve düşük ihtimalini azaltacaktır. Bu nedenle embriyo transferi gününden gebeliğin oluşup oluşmadığının öğrenildiği güne kadarki sürede cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
Tüp bebek tedavisi sonrası gebeliğin oluşup oluşmadığı transfer gününden yaklaşık 12-14 gün sonra yapılacak gebelik testi ile öğrenilebilir. Gebelik testinin pozitif olması halinde; 3 hafta sonra bebeğin kalp atımlarının tespiti için randevu verilir. Gebeliğin ilk döneminin düşük riskinin en yüksek olduğu dönem olması sebebiyle bebeğin kalp atışlarının ultrason muayenesi ile saptanmasına kadarki 4-5 haftalık süre içerisinde de cinsel ilişkiye girilmemesi tavsiye edilmektedir.
Ayrıca annenin düşük yapma ihtimalinin yüksek olması halinde; birinci trimester adı verilen ilk üç aylık süreçte cinsel ilişkinin sınırlı şekilde yaşanması gebeliğin devamı açısından önem teşkil etmektedir. Bu nedenle özellikle riskli gebeliklerde birinci trimesterda cinsel ilişkiye girilmemesi tavsiye edilmektedir.
Yumurta Toplama İşlemi (Oocyte Pick Up) (OPU) nedir?
OPU, büyüyen foliküllerin içerisindeki yumurtaların çatlatma iğnesinden yaklaşık 36 saat sonra anestezi eşliğinde toplanması işlemidir.
Tüp bebek tedavisinde çok sayıda folikül elde edilmeye çalışılarak tedavinin başarı oranının artırılması hedeflenir. Oluşan yumurtalardan yalnızca olgun yumurtalara mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemi uygulanabildiği, her mikroenjeksiyon yapılan yumurtanın döllenemediği ve her döllenen yumurtanın da transfere uygun kaliteli embriyoya dönüşemediği değerlendirildiğinde olabildiğince fazla yumurta toplanması ile bu basamaklarda kaybedilen yumurtalardan sonra elde edilebilecek kaliteli embriyo sayısının artırılması amaçlanmaktadır.
Yumurta Toplama İşlemi Ne Zaman Yapılır?
Yumurta toplama; adet görülmesinden sonraki yaklaşık 12. – 18. günler arasında gerçekleştirilir. Yumurta toplama gününe tamamen yumurtanın gelişimine göre karar verilir. Yumurta toplama işlemi tüp bebek tedavisinin başarısında kritik bir öneme sahiptir.
Yumurta Toplama İşlemi (Oocyte Pick Up) (OPU) Ne Kadar Sürer?
OPU işlemi 15 dakika ile 30 dakika arasında sürer. İşlem yaklaşık 15 dakika kadar sürerken; anestezinin etkisinden uyanma ile birlikte yaklaşık 30 dakika sürebilir.
Yumurta Toplama İşlemi Nasıl Yapılır?
İşlem genellikle vajinal ultrasonografi (transvaginal ultrason) eşliğinde gerçekleştirilir, nadiren laparoskopik veya transabdominal ultrasonografi eşliğinde gerçekleştirilebilmektedir. Yumurta barındıran foliküllerin içerisindeki sıvı bir iğne aracılığı ile dış ortamdaki tüplere aktarılır. Toplanan sıvı anlık olarak embriyologlara verilir, embriyologlar anlık olarak mikroskobik inceleme altında yumurtanın var olup olmadığını inceler. Eğer inceleme sırasında yumurta bulunmadıysa; foliküller birkaç kere özel sıvılarla yıkanıp tekrar vakumlanır. Daha sonra bu sıvılar da embriyologlar tarafından yumurtanın varlığı açısından incelenir. Bazen yumurta, yıkama sıvısı içerisinde bulunur.
Boş Folikül Sendromu Nedir?
Nadiren de olsa özellikle yumurta sayısı az olan kadınlarda foliküllerin görünmesine ve birkaç kez yıkanmasına rağmen içlerinde yumurta bulunmayabilir. Bu duruma Boş Folikül Sendromu (BFS Sendromu) adı verilmekte olup hastaların %0,05’i ile %2’si arasında görülebilmektedir. Boş Follikül Sendromunun sebebi bilinmemekte olup etiyolojisi henüz açıklanmamıştır. Fakat uygun şartlarda saklanan hCG preparatının doğru zamanda doğru dozda uygulanması ile follikül içerisindeki olgun yumurtanın folikülden ayrılması ve toplanması kolaylaştırılabilir. Bu nedenle bir folikülden hiç yumurta elde edilememesi halinde; hCG hormonunun seviyesine bakılıp eğer hCG olması gerekenden düşük seviyede ise; hastaya tekrardan hCG hormonu uygulanarak 36 saat sonra diğer folikülden yumurta toplama işlemi yapılabilir.
Overian Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS) Nedir?
OHSS; yumurtalıkların uyarılmasına aşırı tepki verilmesi neticesinde oluşan ciddi bir komplikasyondur. Yumurtaların aşırı uyarılması sendromu da denilmektedir. İnfertilite tedavisinde yumurtalıkların uyarılması sırasında gerçekleşebildiği gibi bazen doğal adet döngüsünde de gerçekleşebilmektedir. OHSS tanısı anamnez ve ultrason eşliğinde konulabilir.
Overlerin FSH ile uyarılmasını müteakip LH ve hCG’ye maruz kalması OHSS’nin esas mekanizmasıdır. Kilit rol hCG uygulaması olup hCG uygulanmayan hastalarda OHSS gelişmesi nadirdir.
Özellikle polikistik over sendromu (PCOS) hastalarının yumurtalıkları hormon tedavilerine farklı yanıtlar verebildiğinden infertilite tedavisinde OHSS riski yüksektir.
OHSS için bilinen risk faktörleri; polikistik over sendromu (PCOS), AMH düzeyinin 3,3’ten fazla olması ve 8’den fazla antral folikül olması, yumurtalık uyarılması neticesinde; 10 mm’den büyük 20’den fazla folikül olması, yüksek serum östradiol seviyesi, toplanan oosit sayısının artması, hCG kullanımı ve gebeliğin oluşmasıdır.
OHSS hafif, orta, ağır ve kritik olmak üzere dört grupta sınıflandırılmaktadır. Ağır OHSS hastaları olguların yaklaşık %2’sini oluşturmakta olup ağır OHSS nadiren görülmektedir. Hafif OHS ise sıklıkla görülebilir.
Hafif OHSS’de karın şişkinlği, hafif bulantı-kusma, diyare gibi belirtiler görülmektedir. Orta OHSS’de bu belirtilerle birlikte ultrasonda asit varlığı, lökosit sayısında ve htc’de artış ile hipoproteinemi ve hafif kilo alımı gibi belirtiler de görülmektedir. OHSS’nin hafif ve orta seyri ayakta takip edilebilmektedir.
Ağır OHSS seyrinde orta seviyedeki belirtilerle birlikte; klinik asit varlığı, şiddetli karın ağrısı, dirençli bulantı-kusma, şiddetli karın ağrısı, idrar çıkışının azalması, nefes darlığı, bayılma, hızlı kilo alma, düşük tansiyon, %45’in üzerinde artmış hemotokrit, artmış karaciğer enzimleri, artmış serum kreatinin, artmış lökosit, azalmış sodyum ile artmış potasyum görülebilmektedir. Kritik OHSS seyrinde ise çok ciddi belirtiler görülmekte olup aritmi, böbrek yetmezliği, perikardiyal effüzyon, tromboemboli, ards, sepsis, arterial tromboz, massif hidrotoraks görülebilmektedir. Ağır veya kritik seyreden OHSS’li hastalar hastanede takip edilmektedir.
Embriyo Transferi Nedir?
Embriyo transferi ultrason eşliğinde anestezi kullanılmadan yapılan ağrısız bir işlem olup transfer esnasında; daha önceden oluşan embriyolardan seçilen embriyolar transfer kateterinin içerisine alınır ve kateter yardımıyla rahim ağzından rahim içerisine bırakılır.
Taze (Fresh) Embriyo Transferi Nedir?
Döllenmiş yumurtanın başka herhangi bir işlemden geçirilmeden doğrudan anne adayının rahmine yerleştirilmesine taze (fresh) transfer adı verilmektedir. Bununla birlikte sağlıklı embriyoların dondurulduktan sonra daha ileriki bir tarihte çözülerek rahme transfer edilmesi de mümkündür, bu işleme de dondurulmuş embriyo transferi adı verilmektedir.
Hastaya tedavinin devamında taze (fresh) transfer yapılacaksa; rahim duvarını transfere hazırlamak için yumurta toplama işleminden sonra enjeksiyon, vajinal jel veya vajinal fitil yöntemleri ile progesteron uygulamasına başlanılır. Akabinde transfer işlemi gerçekleştirilir.
Dondurulmuş Embriyo Transferi Nedir?
Hastaya dondurulmuş embriyo transferi yapılacaksa rahim duvarının embriyonun tutunabileceği kalınlığa ulaşması için adet döneminin başlangıcından itibaren 2 ila 3 hafta beklenir ve transfer bu aralıkta gerçekleştirilir.
Embriyo Transferi Nasıl Yapılır?
Embriyo transferi ağrılı bir işlem olmadığından hastaya anestezi uygulanmamaktadır fakat gerekli görülmesi halinde yatıştırıcı ilaçlar verilebilir yahut işlem sedasyon altında da gerçekleştirilebilir. Ultrasonda kaliteli görüntü alınması için transfer öncesinde sıvı tüketiminin artırılması ve transfere mesanenin dolu olarak gelinmesi önemlidir.
Embriyo transferi ultrason eşliğinde anestezi kullanılmadan yapılan ağrısız bir işlemdir. Transfer esnasında; daha önceden oluşan taze (fresh) embriyolardan ya da dondurulmuş embriyolardan seçilen embriyolar transfer kateterinin içerisine alınır ve kateter yardımıyla rahim ağzından rahim içerisine bırakılır.
Embriyo transferi işlemi sonrasında, rahme yerleştirilmeyen, iyi kalitede embriyo/embriyolar kalmış ise çiftin onayı alınarak embriyolar saklanmak üzere dondurulur.
Uzmanınıza Danışın
İstanbul Avrupa Yakasında bulunan kliniğimize yukarıda açıklanan konu ile ilişkili muayene ve tedavi hizmetleri için google konum adresinden Doç. Dr. Murat Ekmez’in kliniğine kolayca ulaşabilirsiniz ve uzun yıllara dayanan tecrübe ve bilgi birikiminden faydalanabilirsiniz. Sizin için en uygun ve ekonomik çözümü birlikte kararlaştırabilirsiniz, size özel hizmet alabilirsiniz. Daha önce konulmuş tanı ve tedavi önerileri konusunda ikinci görüşe ihtiyacınız varsa Doç. Dr. Murat Ekmez doğru bir adrestir. İletişim ve ulaşım bağlantılarımızı kullanarak randevu oluşturabilirsiniz.
Yasal Uyarı
Bu yazı konusu ile ilişkili yukarıda sunulan bilgiler Doç. Dr. Murat Ekmez’in Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniğinin hizmetlerine ilişkin ön bilgilendirme vasfındadır. Burada bahsedilen tanı ve tedavi hizmetleri ile ilişkili bilgiler güncel bilimsel kaynaklardan hazırlanmıştır. Buradaki bilgiler hiçbir hastalığın tanı ve tedavisinde kullanılamaz, kullanılması durumunda kısa ve uzun vadede doğabilecek zararlar ile ilişkili sorumluluk uygulayan kişi veya kişilere aittir.
Diğer Yazılarımız
- Vajinismus: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
- Vajinal Akıntı ve Kaşıntı: Sebepleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
- Sık Tekrarlayan Vajinal Mantar Enfeksiyonları: C. glabrata ve Tedavi Yöntemleri
- Premenstrüel Sendrom (PMS): Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
- Dismenore: Tüm Yönleriyle Ağrılı Adet Dönemi
- Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Tanımı, Belirtileri ve Önlenmesi
Dış Linkler